صورت‌مسئله را پاک نکنیم / لزوم ارتقای سطح سواد رسانه برای نوجوان‌ها
تاریخ انتشار: ۳۰ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۶۵۸۹۵
تبعات اجتماعی پایین بودن سطح سواد رسانه‌ای برای نوجوان‌ها، تبدیل‌شدن رسانه‌ها به عنصر تعیین‌کننده در روابط خانوادگی، مؤثربودن نسبت فضای اجتماعی نوجوان و سواد رسانه‌ای از محوری‌ترین مباحث مطرح‌شده در میزگرد ایمنا بود که این موضوعات به‌طورمفصل واکاوی شد.
به گزاش خبرنگار ایمنا، ورود اینترنت به ایران در دهه ۷۰ شمسی و بهره‌مندی از انواع وسایل ارتباط‌جمعی و سرعت انتقال و گردش اطلاعات در جامعه و به دنبال آن تولید انواع نرم‌افزارهای جدید ارتباطی و عضویت بخش وسیعی از جامعه در شبکه‌های اجتماعی علاوه بر فرصت‌های متنوع، چالش‌های نوپدیدی را نیز بین خانواده‌ها به‌ویژه قشر جوان به دنبال داشته و گاهی مراودات در فضای مجازی منجر به بروز مشکلات جدید برای فرد یا افراد حاضر در این فضاها شده و به‌نوعی می‌توان گفت که امروزه تهدیدات فضای مجازی، نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به‌یقین نقش نهادها، ارگان‌ها و دستگاه‌های متولی امور فرهنگی و اجتماعی برای مقابله با چالش‌های نوپدید فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی پررنگ‌تر است تا جایی که برای ساماندهی و مقابله با این چالش‌ها و درعین‌حال، تبدیل تهدید به فرصت، باید برنامه‌ریزی در سطح کلان کشور انجام شود.
با توجه به نگاه کارشناسان به فضای مجازی، استفاده از فضای مجازی و رسانه‌های نوظهور نیازمند دانشی است که باید کاربران از آن بهره‌مند باشند تا از آسیب‌ها و تهدیدات در امان بوده و چالش‌های پیش روی آن را بشناسند.
با توجه به اهمیت سنین نوجوانی و تمرکز هجمه‌های رسانه‌ای، پرداختن به مقوله سواد رسانه‌ای، بیش‌ازپیش احساس می‌شود، ازاین‌رو خبرگزاری ایمنا در پنجمین برنامه نقد و نظر خبرگزاری با عنوان «نوجوان، سواد رسانه‌ای و هیجانات اجتماعی» که با حضور حسین حق‌پناه، صاحب‌نظر و مدرس حوزه سواد رسانه‌ای، سیدمحمدصادق سجادزاده، جامعه‌شناس و کارشناس حوزه نوجوان، احمد فروزبخش، مدرس سواد رسانه‌ای، بهناز عابدی، مدیر فرهنگسرای رسانه شهرداری اصفهان، حامد کمال، مدرس سواد رسانه‌ای و مجید شریفی‌فر، جامعه‌شناس و کارشناس حوزه سواد رسانه برگزار شد به واکاوی سطح سواد رسانه‌ای در کشور به‌ویژه نوجوانان و تأثیر این مهارت در کنترل هیجانات منفی اجتماعی در این گروه سنی پرداخته شد.
در بخش نخستِ این میزگرد که می‌توانید متن آن را از اینجا مطالعه کنید به تأخیر ۵۰ ساله ورود سواد رسانه‌ای به فضای آموزشی، نبود آمارهای دقیق از سطح این مهارت، نقش سواد رسانه‌ای و ارتباط آن با وقایع اخیر در کشور پرداخته شد. همچنین در بخش دوم این میزگرد که می‌توانید متن آن را از اینجا مطالعه کنید به نبود محتوای مناسب برای آموزش سواد رسانه‌ای در حوزه نوجوانان، شکاف نسلی و مقوله سواد رسانه‌ای در کشور و توجیه نبودن برخی نهادهای متولی در حوزه سواد رسانه‌ای پرداخته شد.مشروح بخش پایانی این میزگرد را در ذیل ازنظر می‌گذرانید.
سید محمد سجاد زاده، جامعه‌شناس و مدرس سواد رسانه‌ای اظهار کرد: ابتدا باید این پرسش مطرح شود جامعه‌ای که از سطح سواد رسانه‌ای پایینی برخوردار است، ازنظر اجتماعی و فرهنگی چه کارکردی دارد؟ و نوجوانان در این جامعه ازلحاظ رفتاری و هیجانات در چه وضعیتی هستند؟
وی افزود: وقتی از جامعه حرف می‌زنیم، منظورمان آگاهی اجتماعی و اطلاعاتی است که مردم دریافت می‌کنند یا آداب‌ورسوم و نوع مواجهه اجتماعی خودشان را شکل می‌دهند؛ این در رابطه با سطحی از حوزه اجتماعی تحت عنوان جامعه‌شناسی معرفت یا بخش دانایی، آگاهی و اطلاعات روزمره مردم است.
این جامعه‌شناس و مدرس سواد رسانه‌ای تصریح کرد: برخلاف گذشته که دانش مردم بر اساس آگاهی خانوادگی، انتقال سینه‌به‌سینه یا بر مبنای آداب‌ورسوم بود، به‌جرئت می‌توان گفت امروز جای خود را به کسب اطلاعات از رسانه داده است.وقتی به رسانه اشاره می‌شود، منظور همه شئون و ابزارهای رسانه‌ای است. از پلتفرم‌ها، رسانه‌های عمومی، صداوسیما و حتی موسیقی این تعریف را دربرمی گیرد، بنابراین این موارد از بزرگ‌ترین منابع آگاهی و دریافت اطلاعات است که بر مبنای آن قضاوت می‌کنند و ارتباطاتشان را شکل می‌دهند.
وی گفت: اعتقادات، عناصر ارزشمند زندگی اجتماعی و هسته سخت و مبنای اصلی شکل‌گیری بسیاری از تعاملات اجتماعی فضاهای رسانه‌ای هستند. جامعه‌ای که رسانه منبع اصلی اطلاعات آن است، به‌جرئت می‌توان گفت بزرگ‌ترین سهم را در شکل‌دهی سبک زندگی مردم، افکار، اندیشه‌ها، علاقه‌ها، رفتارها و حب و بغض‌های مردم دارد و اینکه با این رسانه‌ها چگونه باید با آن برخورد کرد، مسئله مهم دیگری است که نیاز است به آن پرداخته شود.
تبدیل‌شدن رسانه‌ها به عنصر تعیین‌کننده در روابط خانوادگیسجادزاده خاطرنشان کرد: رسانه یک ابزار ارتباطی جدی است و پیام‌های تعیین‌کننده‌ای هم دارد. خود رسانه به ما می‌گوید چگونه ارتباط برقرار کنیم، حتی امروز رسانه به عنصر مهم تعیین‌کننده در روابط خانوادگی تبدیل‌شده است. خانواده‌ای که چهار نفر عضو دارد، با عضوی دیگر به نام رسانه، شاهد یک عضو جدید در خانواده است که وارد این نهاد اولیه شده است. عضوی که به عنصر جدی و تعیین‌کننده تبدیل‌شده است.
وی ادامه داد: هر چه ازلحاظ زمانی جلو می‌رویم، رسانه خودش را بیشتر به ما تحمیل می‌کند و در ساختار اجتماعی ما تعیین‌کننده می‌شود. گاهی یک سریال از تلویزیون پخش می‌شود؛ حتی تکیه‌کلام‌ها و محاوره‌های جاری مردم و نوع ادبیات مردم را تغییر می‌دهد بنابراین رسانه منبع جدی الهام بخش و اثرگذار در بحث‌های اجتماعی و هیجانات عمومی است.
این جامعه‌شناس و مدرس سواد رسانه‌ای بابیان اینکه نوجوان به‌عنوان بخشی از این عرصه اجتماعی و از کاربران عمده رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی است که باید ویژه به آن توجه داشت، تأکید کرد: سواد رسانه‌ای از ابزارهای تعیین‌کننده است و اینجا مهم این است که ما از رسانه خوب، بجا، به‌درستی و با تسلط کامل استفاده کنیم.
مؤثر بودن نسبت فضای اجتماعی نوجوان و سواد رسانهایوی ادامه داد: نسبت فضای اجتماعی نوجوان و سواد رسانه‌ای، نسبتی تعیین‌کننده یا به تعبیری مؤثر است، هر چه سواد رسانه‌ای نوجوانان و مهارت‌های رسانه‌ای تسلط به ابزار رسانه بیشتر باشد آن جامعه سالم‌تر است. نوجوان مستقل از حوزه و عرصه حیات اجتماعی نیست و درمجموع هر دست فرمانی که برای فضای اجتماعی داریم همان را برای نوجوان داریم. اما آن چیزی که در این سال‌ها از آن غفلت شده است و همچنان هم تدارم دارد، تربیت شهروند انتخابگر است. شهروند گزینشگر می‌تواند در شرایط مختلف درست انتخاب کند. این انتخاب می‌تواند در فضای رسانه، خبر، عرصه عمومی یا حتی انتخابات باشد.
سجادزاده خاطرنشان کرد: اگر همه همت ما بر این باشد و کمک کنیم که ذهن فعال تفکر انتقادی ما از یک مصرف‌کننده منفعل و پذیرا، به مصرف‌کننده‌ای پویا و انتخابگر تبدیل شود آن زمان می‌توان گفت که در حوزه کارکردهای منفی رسانه پیشگیری کرده‌ایم.هیجانات اجتماعی در فضای رسانه‌ای دلواپس یا نگرانیم چون مخاطب یا فرزندمان یا شهروندمان است. اگر حاکمیت را به‌مثابه والد در نظر بگیریم که باید شهروندانش، چه شهروند باشد یا نوجوان، باید کمک کنیم به سطحی از توانمندی برسد که خود او انتخاب کند و روی پای خودش بایستد.
وی بابیان اینکه بزرگ‌ترین کلیدی که باید در فضای بر روی آن تأکید شود، مسئله انتخاب‌گری است، گفت: شبکه‌های اجتماعی امروز اتمسفری را خلق کرده‌اند که میزان هیجان را به بالاترین سطح خود رسانده است. رسانه به‌عنوان یکی از فضاهای جدی سرعت بخش و شتاب‌دهنده مؤثر است. همچنین فقدان مهارت‌های مصرف رسانه‌ای در شکل‌گیری این شرایط مؤثر است.
این جامعه‌شناس و مدرس سواد رسانه‌ای اضافه کرد: یک دهه طول می‌کشد تا در نسلی تغییر نگرش ایجاد شود. محصلی که تا دیروز مسئله حجاب، حیا و روابط اجتماعی برای او جدی بوده به‌تدریج براثر فضاهایی که رسانه‌ها و پلتفرم‌ها ایجاد کرده‌اند به‌مرور به‌جایی می‌رسد که می‌گوید: من به انجام این مباحث اعتقادی مردد هستم.
وی اضافه کرد: نوجوان در این فضا، خوب می‌بیند، خوب کپی می‌کند، خوب درک می‌کند و به‌خوبی آنالیز می‌کند اما آنالیز او کودکانه است و برای ما قابل‌فهم نیست. کودکی که در فضای رسانه‌ای، انبوهی از شخصیت‌ها، کاراکترهای انیمشینی و انبوهی از رفتارهای اطرافیان و جامعه پیرامون را می‌بیند که از اتفاق متأثر از رسانه هستند.
سجادزاده افزود: امروز کودک ما با کودک ۱۰ سال قبل متفاوت است و به‌شدت رسانه‌ای است. این کودک صبح که بیدار می‌شود در همه‌جا گوشی، باب اسفنجی و شخصیت‌های اسطوره‌ای پیرامونش هستند و شب هم که می‌خوابد با گوشی تلفن همراه خوابش می‌برد. این کودک خردسال که ما تصور می‌کنیم زیست مؤثری در فضای رسانه‌ای ندارد، اتفاقاً بزرگ‌ترین آیتم‌های شخصیتی را از رسانه می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: امروزه تنوع خواهی، تجربه‌ها و کنجکاوی، شخصیت نوجوان را درک نمی‌کنیم و هیجان، کنجکاوی و احساس او را به رسمیت نمی‌شناسیم. بر اساس همین موضوع، نوجوان برای یک سیاست‌گذار والد موجودی ناشناخته است بنابراین در طراحی‌ها هم ترجیح می‌دهیم خیلی سراغ او نرویم.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: جنس برنامه برای کودکان خیلی راحت است اما جنس تولیدکار و محتوا برای نوجوان، سخت و پیچیده است، چراکه باید خودمان را با نوجوان شریک کنیم و در برنامه‌ریزی عنصر کنشگر نوجوان را به رسمیت بشناسم و برای او جایگاه تعریف کنیم.
وی تأکید کرد: نوجوان در فرآیندی که در آن تعامل نکند همراه نمی‌شود و گوش نمی‌دهد. اما درجایی که با آن‌ها وارد مذاکره یا تعامل به‌صورت مشارکتی می‌شویم، احساس می‌کنند جدی گرفته‌شده‌اند. این در ساختار شخصیتی نوجوان تعیین‌کننده است که به چه اندازه او را جدی بگیرید.
سجادزاده گفت: در ایران میزان نورمال شخصیت نمایشی، به نسبت نورمال جهانی به‌شدت بیشتر از آن چیزی که ما تصور می‌کنیم بالاتر است. شخصیت نمایشی پارامتر شخصیتی تعیین‌کننده است که عنصر رفتار را رفتارها و آیتم‌هایی شکل می‌دهد، شرایطی که در فضای اجتماعی ۱۵ سال اخیر ایجادشده، میزان رشد شخصیت نمایشی به‌ویژه در بین دختران بوده که از میانگین جهانی بالاتر است.
وی افزود: راهکار در این رابطه یک‌جانبه نیست و باید راهبردی و چندگانه باشد. ابتدا باید بپذیریم در شرایط تغییرات رسانه‌ای هستیم و همچنین بپذریم دنیای نوجوان با زیست ما تغییر کرده و متفاوت است و با راهبردهای تربیتی دیروز نمی‌توانیم او را پرورش دهیم.
این جامعه‌شناس و مدرس سواد رسانه‌ای اضافه کرد: به‌طورقطع شیوه‌های تربیتی در خانواده و حاکمیت باید تغییر کنند. ضمن اینکه ضرورت دارد رویه تربیتی ما از رویه یک‌سویه به دو یا چند سویه تغییر مسیر بدهد. امروز باید برای موج سنگین تغییراتی رسانه‌ای آماده شویم. مدل مواجهه تدافعی یا پاک کردن صورت‌مسئله راهکار درستی نیست و مسیری که تاکنون برای امر مهم نوجوان لحاظ شده همین پاک کردن صورت‌مسئله و حذف بوده است.
وی تأکید کرد: اگر می‌خواهیم برای نوجوانان کاری کنیم نمی‌توانیم بدون نقش دادن به خود نوجوان این کار را انجام دهیم؛ همه مشکلات ما در مواجهه با نوجوانان این است که ما داریم برای آنان تصمیم می‌گیریم. اما حتی اگر تصمیم هم بگیریم باید خودشان را هم در این تصمیم دخیل کنیم.
سجادزاده ادامه داد: رسانه ابزاری جدی است و حذف شدنی از زندگی بشر نیست؛ بدون تردید تغییرات جدید در آینده بشر مبتنی بر تغییرات رسانه است. هوش مصنوعی، متاورس، اینترنت اشیا و دیگر فناوری‌های مشابه همه و همه این را نشان می‌دهد و ثابت می‌کند، پس در این فضا نمی‌توان با مدل حذف پیش رفت.
وی تصریح کرد: یکی از مشکلات ما این است که ظرفیتهای جدی رسانه را برای نوجوانمان هموار نکرده و به او فرا نمی‌دهیم چگونه از این ابزار استفاده کند و ابزار در خدمت او باشد.
مجید شریفی فرد، مدرس سواد رسانه‌ای تصریح کرد: فضای مجازی منطبق بر واقعیت نیست و دلیل این امر بدین برمی‌گردد که در آن بزرگنمایی، دروغ، برجسته‌سازی و تلاش برای پذیرفتن غیر واقعیت‌ها حاکم است. از طرفی رسانه ابزاری برای انتقال پیام است. مردم به‌ویژه نوجوانان شاهد پدیده‌هایی غیراخلاقی همچون ریا، نفاق، دوگانگی هستند حالا اگر رسانه بر این موج‌سوار شود که می‌شود، این نازیبایی‌ها برجسته‌تر می‌شوند به همین خاطر می‌تواند تفکرات نوجوان را راهبری و مدیریت کند و آن را به سمت ناواقعیت‌ها سوق دهد
وی افزود: به همین جهت نیاز است که در حوزه ارتقا سطح سواد رسانه برای نوجوانان فکر جدی شود و اهمیت بیشتری نسبت به گذشته به این حوزه داده شود، وقتی بسیاری از تعارض‌ها و دوگانه‌های کاذب وقتی به آن پاسخ داده نشود، رسانه‌ها پاسخ داده و سوار بر این موج دوگانه‌های کاذب می‌شوند و همین امر باعث می‌شود که نوجوان حس کند دچار هویت پراکنده‌شده است.
این مدرس سواد رسانه‌ای ادامه داد: به عبارت بهتر باید گفت نوجوان به دنبال تکیه‌گاه‌های فکری و احساسی قاطع و محکم می‌گردد. وقتی مراجع فکری در کشور خوب عمل نکنند و در عمل تکلیف نوجوان در مواجهه با آنچه در جامعه به آن "ارزش" گفته می‌شود روشن نباشد سهلاً دچار سرگردانی می‌شود. آنگاه است که به سراغ سرانه‌های جمعی می‌رود و آنچه در آن رسانه‌ها با تکرار و تعلیق و برجسته‌سازی و سایر تکنیک‌های رسانه‌ای به‌عنوان ارزش معرفی‌شده ملاک با ورود عمل نوجوان قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به‌اتفاق های اخیر در کشور تأکید کرد: بخشی از خشمی که در جامعه وجود داشته به‌خاطر بی‌عملی نهادهای حوزه رسانه و حوزه فرهنگ است و به دلیل تعارضات و پاسخ داده نشدن به پرسش‌های مختلف این خشم بیشتر می‌شود. امروز دعوا بر سر روایت اول است. مردم می‌گویند نتیجه پیگیری قضائی اختلاس‌ها چه شد و به کجا رسید؟ یا موضوعات اجتماعی یا اقتصادی دیگر که به‌عنوان چالش مطرح بود چه سرانجامی پیدا کرد؟ به همین دلیل بخشی از مسئله ما تبیین در حوزه مسئولان و مدیران و عملکرد آنان است.
گزارش از کورش دیباج، دبیر سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا
کد خبر 655553منبع: ایمنا
کلیدواژه: سواد رسانه ای ارتقای سواد رسانه ای آموزش سواد رسانه ای اهمیت سواد رسانه ای شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق سطح سواد رسانه ای شبکه های اجتماعی سواد رسانه ای برای نوجوانان فضای رسانه فضای اجتماعی رسانه ای برای نوجوان تعیین کننده توان گفت رسانه ای فضای مجازی بزرگ ترین رسانه ها چالش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۶۵۸۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دولت عراق استفاده از واژه «اسرائیل» را در رسانه‌ها ممنوع کرد
در نشست مشترک هیات رسانه‌ای ایران و عراق در بغداد بر لزوم اهمیت مسئله فلسطین و دفاع از ملت مظلوم تا پیروزی نهایی تاکید شد. در این نشست اعلام شد که استفاده از «اسرائیل» در رسانه‌های عراقی ممنوع شده و آن‌ها باید از رژیم صهیونیستی به جای این واژه استفاده کنند. به گزارش ایسنا، در نشست هیات رسانه‌ای بازدید کننده ایران به ریاست فرشاد مهدی‌پور، معاون رسانه‌ای و تبلیغات وزارت ارشاد با هیات کمیسیون رسانه و ارتباطات عراق به ریاست علی الموید که در بغداد برگزار شد، دو طرف درباره گسترش همکاری های دوجانبه رسانه‌ای، مدیریت تولید محتوا، جلوگیری از اخبار جعلی و تشکیل اتاق فکر مشترک و همچنین بازتاب جهانی مراسم اربعین رایزنی و تبادل نظر کردند. در این نشست فرشاد مهدی پور با تاکید بر اولویت دادن به مسئله فلسطین به عنوان اولویت جهان اسلام، پیشنهاد کرد رویداد بزرگی با حضور فعالان رسانه‌ای حامی فلسطین در کشور عراق برگزار شود تا از ظرفیتهای آحاد و افکار عمومی کشورهای اسلامی استفاده شود. همچنین علی الموید، رئیس کمیسون رسانه و ارتباطات عراق نیز در این نشست ضمن تاکید بر گسترش روابط رسانه‌ای دو کشور ایران و عراق، پرداختن به اهمیت مسئله فلسطین را ضروری دانست و گفت: اربعین همیشه استمرار داشته است و دارد و مسئله فلسطین نیز تا پیروزی کامل امت اسلام و نابودی رژیم صهیونیستی ادامه خواهد داشت. وی افزود: استفاده از کلمه اسرائیل در رسانه‌های عراق ممنوع شده است و بجای آن از رژیم صهیونیستی یا رژیم غاصب صهیونیستی استفاده می‌شود. فشارهایی از سوی آمریکا و برخی کشورها برای جلوگیری از اجرای آن وارد شد اما این مسئله قانونی و اجرایی شده است. رئیس کمیسیون رسانه و ارتباطات عراق در ادامه گفت: روز جمعه همه دانشگاه‌های عراق شاهد برپایی تظاهرات در حمایت و همبستگی با دانشجویان حامی فلسطین در دانشگاه‌های آمریکا که مورد سرکوب و ضرب و شتم قرار گرفتند بود. وی همچنین درباره موضع دولت عراق بیان کرد: نخست وزیر در نشست سازمان ملل و همچنین گفت‌وگو با بایدن، دفاع مقتدرانه‌ای ملت مظلوم فلسطین کرد که بی‌سابقه بود. الموید در ادامه با اشاره به برگزاری همایش کشورهای عربی در امارات متحده عربی در آینده نزدیک خاطرنشان کرد: این همایش را به کارزار بزرگ عربی دفاع از ملت فلسطین تبدیل خواهیم کرد و به برخی کشورها اعلام کرده‌ایم و آن‌ها هم استقبال کرده‌اند. کانال عصر ایران در تلگرام
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟